Diz Osteoartriti (Kireçlenmesi)
DİZ YARALANMALARI
Diz bölgesini etkileyen travmalar sonrasında dizi oluşturan kemiklerde kırıklar, bağ ve menisküs yaralanmaları nedeniyle ağrı oluşabilir. Kırıklar genellikle direk travmalarla oluşurken, bağ ve menisküs yaralanmaları futbol, basketbol gibi sporlar esnasında ani yön değiştirme ile görülebilirler.
Osteoartrit (Kireçlenme)
Dejeneratif artrit olarak bilinir. İlerleyen yaş ile birlikte eklem kıkırdaklarının yıpranmasıyla oluşur. En sık görülen artrit şeklidir ve dizde sık görülür. Kıkırdak travmaları, şişmanlık, aşırı kullanım kireçlenmeye neden olabilir. Eklemde ağrı, şişlik ve zamanla ilerleyen hareket kısıtlılığı görülür. Tedavisinde erken evrelerde günlük aktiviteleri değiştirme, diz içi enjeksiyonlar, PRP ve fizik tedavi uygulanır. Bu tedaviler ile düzelmeyen hastalarda artroskopik ( kapalı ) ameliyat veya kaval kemiğinin diz eklemine yakın kısmında düzeltilerek yük alan bölgenin değiştirilmesi yapılabilir. İleri evre hastalarda ise diz protezi yapılır.
Tendinitler
Aşırı kullanım veya dizilim sorunları diz tendonlarında zorlanmaya ve yaralanmalara neden olabilir. Tendonlar üzerinde hassasiyet,ağrı ve ödem oluşur. En sık görüldüğü yerlerden biri patellar tendondur. Özellikle koşucularda, sıçrayıcı sporlarla uğraşanlarda aşırı kullanıma bağlı görülebilir. Kuadriseps ve harmstring tendonlarında da görülebilir. Tedavisinde istirahat, medikal tedavi ve fizik tedavi uygulaması yapılır.
Bursitler
Dizdeki kas, tendon, kemik gibi hareketli yapılar arasında bir yastık görevi gören bursa keselerinin yangısal reaksiyonu ile olur. Prepatellar ve pesanserinus bursitleri dizde sık görülen bursitlerdir. Tedavisi medikal olarak yapılır. Düzelmeyen hastalarda bursa maeliyat ile çıkarılır.
Diz Protezi
Diz eklemi femur (uyluk), tibia (kaval) ve patella (diz kapağı) kemiklerinden oluşan eklemdir. Bu kemiklerin eklem yapan yüzleri kıkırdak ile kaplıdır. Kıkırdak yüzeyler sayesinde eklem hareketlerimiz rahat, sürtünmesiz ve ağrısız bir şekilde yapılabilir. Kıkırdak yüzeylerdeki aşınmalar halk arasında kireçlenme ( artroz ) denen bir hastalığa yol açar. Bu hastalık yaşa bağlı olarak nedeni belirsiz olarak gelişebilir. Diğer hastalıklara bağlı olarak da ( romatizmal hastalıklara, geçirilmiş travmalar, eklem içini döşeyen sinovyal doku hastalıkları vb ) gelişebilir. İleri evre diz eklemi aşınması ( gonartroz ) olan hastaların eklem hareketleri oldukça kısıtlanır, yürüme mesafeleri kısalır ve günlük yaşam aktiviteleri kısıtlanır. Tanısı çekilen röntgen grafilerinde eklem aralıklarında daralma, eklem yüzlerinde düzensizlikler ve eklemdeki bozulmanın görülmesi ile konulur. Günlük aktivitelerini yapamayan ileri evre diz kireçlenmesi olan hastalarda diz protezi ameliyatı yapılarak eklem yüzeyleri değiştirilir. Diz eklem protez cerrahisi genellikle bölgesel anestezi (belden aşağısının uyuşturulması) ile gerçekleştirilen bir ameliyattır. Diz protezi uygulanan hastalar ameliyattan sonraki gün fizyoterapist gözetiminde diz egzersizlerine ve yürütülmeye başlatılır. Hastalar genellikle 6 hafta sonunda günlük yaşam aktivitelerini rahat yapabilecekleri, dışarıya çıkabilecekleri duruma erişirler. Üçüncü aydan sonra hastaların yakınmaları % 90-95 oranında azalır. Optimum şartlarda bir diz protezinin dayanıklılığı ortalama 20-25 yıl gibi düşünülebilir.
Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları
Ön Çapraz Bağ (ÖÇB) diz eklemi içinde yer alan ve kaval kemiğinin öne kaymasını ve içe dönmesini engelleyen önemli bağlardan biridir. Sportif aktiviteler sırasında sıklıkla dizin dönme şeklindeki travmaları ile yaralanır. Yaralanmanın şiddetine göre ÖÇB yaralanmasına ek olarak menisküs, kıkırdak ve diğer bağların yaralanmaları da eşlik edebilir. Yaralanma sırasında diz içinden gelen kopma hissi veya sesi hasta tarafından ifade edilebilir. ÖÇB yaralanmalarında hastaların en sık yakınmaları dizde boşalma ve boşluğa basıyor hissi gibi yakınmalardır. Tedavi edilmemiş hastalar spor yapmayı denediklerinde genellikle dizin tekrar yaralanması neden olurlar ve dizlerindeki ÖÇB sorununa menisküs, kıkırdak ve dizin diğer bağlarının yaralanması eklenebilir. Tanı MRG ile konulur. Ön Çapraz Bağ yaralanmalarının tedavisi ameliyat ya da konservatif (ameliyatsız) olabilir. Genç, aktif spor yapan, beraberinde menisküs, diğer bağlarda veya kıkırdakta yaralanması olan ve konservatif tedaviye rağmen günlük aktiviteleri kısıtlanan hastalar ameliyat edilir. Ameliyat artroskopik ( kapalı ) yöntemle yapılır ve kopmuş olan bağın yerine hastanın kendisinden alınan dokular ile bağ onarımı yapılır. Hastalar ameliyattan 24 saat sonra fizik tedaviye başlarlar ve koltuk değnekleri ile yürürler. Koltuk değneği kullanımı 4-6 haftadır. Yeterli güçlendirme ve koordinasyon programlarını tamamlamış kişilerde 6. aydan sonra spora dönüş izni verilebilir. Ofis işi yapanlar cerrahiden 20 gün, bedensel işlerde çalışanlar 3 ay sonra işlerine geri dönebilir.
Menisküs Yırtıkları
Menisküsler diz ekleminde içinde bulunan 'C' şeklindeki yastıkçıklardır. Uyluk kemiği ile kaval kemiğinin uyumlu bir eklem oluşturması, yükün taşınması ve birçok yöne dönme hareketinin yapılabilmesini sağlamaktadırlar. Gençlerde menisküs yırtıkları travmalar ile oluşurken ileri yaş grubunda ise menisküsler herhangi bir travma olmaksızın dizde gelişen deformasyon ve kıkırdak hasarına bağlı olarak yırtılabilirler. Menisküs yırtıklarında konservatif tedavi sonrası şikayetler gerilemiyorsa artroskopik ( kapalı yöntem ile) ameliyat yapılır. Artroskopik tedavi menisküsün alınması veya menisküsün dikilerek tamir edilmesi şeklinde yapılır. Menisküsün tamir edilmesi sonrası hastalar 4-6 hafta koltuk değneği kullanır ve spora geri dönüşleri ortalama 3-4 aydır. Menisküs ameliyatlarından 24 saat sonra fizik tedaviye başlanır.